Vertel de Tweede Kamer over je schulden

Zit jij in de schulden of ben je er net uit? De Tweede Kamer wil in gesprek met mensen met schulden om daar van te leren. Deel ook jouw ervaring op 28 januari via een online seminar!

Meld je hier aan. Of kijk eerst het filmpje van de commissie die hierover gaat in de Tweede Kamer.

Malafide verhuurder


Peter zoekt een plek om te wonen. Want hij heeft met zijn moeder afgesproken dat hij weliswaar voor nood bij haar mag wonen, maar dat hij zo snel mogelijk iets voor zichzelf regelt. Hij is dus op zoek naar goedkope woonruimte.

Goedkope woonruimte ligt niet voor het oprapen. Dat komt ook doordat hij een eigen badkamer wil. Ik snap dat. Ik weet uit mijn studententijd dat briefjes met “Haren uit het putje halen !!” niet werken. Maar er zitten ook voordelen aan. Je kunt samen koken, een wasmachine delen; dingen die het leven goedkoper maken. Dus ik vind eigenlijk dat hij best eens kan gaan kijken bij zo’n kamer. Net als ik heb bedacht dat ik dat toch maar met hem moet bespreken, belt hij:

Ik heb iets heel gaafs gevonden en het is echt supergoedkoop! Goede plek, niet te groot, niet te klein, alles zelfstandig voor 450 euro. Maar … ik wil even zeker weten dat ik niets stoms doe. Ik kan niks raars vinden, maar kun jij even kijken?

De advertentie ziet er goed uit, veel foto’s. Britse verhuurder die voor een internationaal bedrijf een tijdje in Nederland heeft gewerkt en die nu in Frankrijk is geplaatst. Hij stelt eisen als ‘niet roken’ en ‘geen huisdieren’. Betrokken bij zijn appartementje dus. 
Ik google hem en krijg veel hits over iemand die voor een internationaal bedrijf werkt dus dat lijkt te kloppen. Maar dan zie ik dat deze meneer in Amsterdam werkt, en dat zijn naam precies andersom is dan die van de verhuurder. Ik klik door op de tweede pagina zoekresultaten en eindig op een zwarte lijst van een kamerverhuurbedrijf.

Peter, die al druk over en weer aan het mailen was met deze ‘verhuurder’ over hoe de borg over te maken en wanneer hij er dan in kon, heeft het contact verbroken en we hebben het gemeld aan de verhuursite. De advertentie is kort daarna van de site gehaald.

Gelukkig had Peter, ondanks zijn grote behoefte aan woonruimte én zijn enthousiasme de tegenwoordigheid van geest om te controleren of hij ‘niets stom deed’. Als hij hierin was getrapt had hem dat €1350,- gekost (borg en een maand huur vooruit te betalen). Dat zou voor hem een enorme strop geweest zijn, en niet alleen financieel. Het vertrouwen van mensen met schulden is soms ver weg gezakt. Ze hebben het gevoel dat iedereen ze wil pakken, én dat ze zelf niets goed kunnen doen, dat ze toch altijd weer de verkeerde keuze maken.

Peter komt ook even in zo'n dip. Ik wijs hem erop dat hij zelf heeft aangevoeld dat het misschien niet helemaal klopte en dat hij zelf om hulp heeft gevraagd. 
Het is misschien nog niet gelukt om een flatje te vinden, maar je hebt je ook niet op laten lichten. En die flat? Die gaat er echt wel komen. Moed houden, blijven zoeken en voelsprieten voor stinkende zaakjes open houden.”

Inkomsten en uitgaven

Als je je schulden aan wil pakken, heb je naast een overzicht van je schulden, ook een overzicht nodig van je inkomsten en uitgaven. En als je in aanmerking wil komen voor schuldhulpverlening, heb je daar ook min of meer officiële bewijzen van nodig. Dat is ook nog even een klus.

Zo kon Mo het contract van zijn huurwoning dat hij jaren geleden getekend heeft, echt nergens meer vinden. En ook Mo heeft, zoals bijna iedereen met schulden, wel eens post weggegooid met het idee dat het toch weer aanmaningen waren die hij niet kon betalen. Tussen de weggegooide post zaten waarschijnlijk ook brieven waarin huurverhogingen werden aangekondigd. Een document met de actuele huur had hij dus ook niet. Gelukkig mocht hij langskomen bij de woningcorporatie om kopieën te maken.

Verder heb je betaalbewijzen nodig van je andere vaste lasten zoals energie- en ziektekosten, en abonnementen voor bijvoorbeeld internet en telefoon. Rekeningafschriften zijn vaak een goed begin, maar die moet je dan wel hebben. Mo heeft zijn pasje en zijn inlog aan zijn broer gegeven. Even snel downloaden was er dus niet bij, dat moest via zijn broer. Nou wist die broer dat er financiële problemen waren, maar niet dat ze zo groot waren dat er hulp van de gemeente bij nodig was. Mo vond het niet makkelijk om dat te vertellen, en dus duurde het even voor we de prints hadden. Maar uiteindelijk waren ze er, en had Mo in zijn broer een extra steunpilaar gevonden in dit proces.

De inkomsten van Mo waren makkelijker op een rijtje te zetten en te 'bewijzen'. Mo krijgt een uitkering van het UWV en de betaalspecificaties daarvan zijn te downloaden met je DigiD. Hetzelfde geldt voor de Zorg- en Huurtoeslag.

Het is allemaal niet op een achternamiddag geregeld. Maar uiteindelijk waren Mo en ik er toch best vlot uit. Het helpt als je dit soort dingen niet in je eentje hoeft te doen.

Geen PGB wel eigen bijdrage

Nog even terug naar het opstellen van het schuldenoverzicht. Voor we begonnen had Mo een stapel ongeopende post. Gewapend met twee ordners, tabbladen, een perforator en een nietmachine ging ik bij hem langs. We gingen aan de slag. Rekeningen en aanmaningen in de ene map en overige post die het bewaren waard was in de andere. Reclamebrieven gooiden we uiteraard weg.
Al gauw bleek ik niet genoeg tabbladen bij me te hebben om de verschillende schuldeisers van elkaar te scheiden. Mo had nog ergens een tijdschrift liggen dat hij ooit gratis gekregen had. Het was een chique uitgave met stevig papier. Overdwars konden de bladzijden mooi dienst doen als tabbladen. Leuke bijkomstigheid was dat sommige artikelen ons een gespreksonderwerp gaven en dat we het dus niet alleen over de schulden hoefden te hebben.

We kwamen ook schulden van het CAK tegen. Het ging om de eigen bijdrage voor Persoonsgebonden Budget (PGB). Mo had ooit een PGB. Hij maakt daar al lang geen gebruik meer van. Hij is minder ziek en heeft dus minder hulp nodig. Bepaalde ondersteuning zou eigenlijk nog goed voor hem zijn, maar hij wist dat hij de eigen bijdrage niet kon betalen dus maakt hij geen gebruik van het PGB. Hij had geen aanvraag gedaan en kreeg ook niets gestort.

Volgens de brieven die we in de stapel tegenkwamen, moest Mo nog steeds de eigen bijdrage betalen aan het CAK. Dat wist hij niet en had hij dus ook niet gedaan, nog even los van het feit dat hij het ook niet kon betalen. We gingen eerst verder met het sorteren van de post en het opstellen van het schuldenoverzicht. 
Toen we daar (een paar weken later) een heel eind mee gevorderd waren, was het tijd om het CAK te bellen. Er bleek wel PGB voor hem gereserveerd te zijn. Daar wist Mo niets van. Het PGB werd ook niet uitgekeerd. Daar wist het CAK dan weer niets van. Zij hadden alleen doorgekregen dat Mo recht had op PGB en dat de eigen bijdrage geïnd moest worden. De meneer van het CAK gaf aan dat hij het ook wel vreemd vond, maar hij kon het voorlopig nog even niet stopzetten, want zij hadden doorgekregen dat ... Bellen met het Zorgkantoor dan maar over het PGB, dat Mo niet krijgt. "Ja dat staat gereserveerd" en vervolgens begon de mevrouw over hoe hij het kon krijgen: er moest van alles ingeleverd worden. "Maar ik wil het niet, want ik kan de eigen bijdrage niet betalen." "O," daar moest de mevouw even over nadenken. Ze snapte het wel en wilde meewerken, maar ze moest even uitzoeken hoe het geregeld moest worden. Een paar telefoontjes met het CAK en het Zorgkantoor later heeft Mo de belofte gekregen dat het in orde gemaakt gaat worden.

En zo verdwijnen er soms ook schulden uit het schuldenoverzicht.

Hulp bij bankzaken - risico op misbruik

Mo moest afgelopen jaren regelmatig langere tijd voor behandeling naar het ziekenhuis en heeft op een gegeven moment zijn bankpas en inlog aan zijn broer gegeven voor als er financieel iets geregeld moest worden.

Z'n broer heeft zijn bankpas gehouden op Mo's verzoek. Als zelfbescherming, om te voorkomen dat hij toch weer meer zou uitgeven dan mogelijk. Mo kreeg elke maand een heel klein beetje boodschappengeld van zijn broer. Verder hoefde zijn broer eigenlijk niets te doen, want alle belangrijke betalingen (huur, energie, water en zorgverzekering) worden automatisch afgeschreven. Mo had wel met zijn broer afgesproken dat hij maandelijks zou controleren of die bedragen ook echt werden afgeschreven.

Op zich heeft Mo dit goed geregeld. Hij beschermt zichzelf tegen het doen van uitgaven die hij zich niet kan veroorloven en hij heeft afspraken gemaakt over controle op belangrijke betalingen. Toch is het ook heel kwetsbaar.
Je hoort heel vaak verhalen van mensen die op deze manier bedrogen worden. Soms ontstaat dat te goeder trouw en sluipt misbruik erin. Iemand die elke week de boodschappen doet voor iemand anders en daarom de pinpas heeft, rekent ook een keer de benzine af met die pinpas. Hij verbruikt per slot van rekening ook benzine voor die boodschappen. Het gebeurt steeds vaker, ook voor ritjes die niets met de boodschappen te maken hebben. Die paar boodschappen die hij voor zichzelf haalt, rekent hij ook af met de pinpas van de ander, want het is zo'n gedoe anders en het is echt maar heel weinig. Maar van lieverlee wordt het meer.
Soms is er helaas wel kwade opzet in het spel. Mensen die anderen hun bankzaken laten regelen, doen dat met een reden. Ze kunnen het zelf niet zo goed. Ze hebben het dus ook niet zo snel door als er iets mis is (zeker niet als ze zelf niet meer in kunnen loggen, dan kúnnen ze het niet eens zien.) Er zijn helaas mensen die daar misbruik van maken.

Gelukkig is dit bij Mo niet gebeurd. Maar onhandig was het wel dat hij zelf niet meer kon inloggen. We konden bijvoorbeeld niet zo makkelijk achterhalen wat zijn vaste lasten waren.

Failliet

"Minder mensen failliet" hoor ik van het NOS-journaal. Ik realiseer me dat ik niet precies weet wat een faillissement inhoudt. Iets met dat je helemaal geen geld meer hebt, dat weet ik wel. Maar wat zijn de gevolgen? Is het misschien een optie, een keuze als je in de schulden zit? Iets waar naast nadelen, misschien ook voordelen aan zitten?

Ik heb het volgende van wikipedia begrepen. Ik heb daarbij vooral gekeken naar faillissement van personen, niet van bedrijven:
De rechter kan iemand failliet verklaren als hij ten minste twee schuldeisers heeft en is opgehouden met betalen. Er wordt dan beslag gelegd op zijn hele vermogen en inkomsten. Dat vermogen wordt omgezet in geld (dat betekent dat alle eigendommen worden verkocht m.u.v. 'eerste levensbehoeften' ). Daarvan worden eerst alle kosten van het faillissement betaald. Als er dan nog iets overblijft, wordt dat verdeeld onder de schuldeisers.

Meestal is er niet genoeg geld om alle schulden te betalen. Na afloop van een faillissement staan de meeste schulden dan vaak ook nog open en deze kunnen nog opgeëist worden. Heel soms wordt er een akkoord gesloten en worden de schulden (deels) kwijtgescholden.

Mijn conclusie is dat het (als het om personen gaat) vooral een procedure is die geld kost en weinig oplevert: schuldeisers krijgen hun geld niet en schuldenaren raken hun schuld niet kwijt, de ellende blijft voortduren.

Waarom er dan toch nog faillissementen van personen worden aangevraagd weet ik niet.
Misschien omdat er hoop is op een akkoord (als de meerderheid van de schuldeisers akkoord gaat en die meerderheid heeft samen ook meer dan de helft van de schuld te vorderen, dan kunnen anderen gedwongen worden akkoord te gaan, maar dat geldt dan weer niet voor bv. de Belastingdienst).
Misschien omdat een schuldeiser denkt dat er ergens nog waardevolle bezittingen zijn of omdat een schuldeiser vindt dat andere schuldeisers bevooroordeeld worden.

Hoe dan ook: een faillissement lijkt mij in de meeste gevallen duidelijk iets om te vermijden.
Gelukkig dus dat er minder mensen failliet zijn gegaan in 2016 dan in de jaren ervoor.

Voor de zekerheid: bovenstaande is niet volledig, maar het voor mij interessante deel. Als je precies wil weten hoe het zit, moet je vooral even verder zoeken.

Verhuisd? Opnieuw beginnen!

Opnieuw beginnen. Dat is wat mensen met schulden willen. Opnieuw beginnen met een schone lei. Een leven waarin de soberheid zoden aan de dijk zet zodat ze elke maand een beetje overhouden om te sparen voor een buffer om bijvoorbeeld de wasmachine te kunnen vervangen als dat nodig is. Veel mensen met schulden leven hier en nu hartstikke sober, maar alles wat ze overhouden gaat in de bodemloze put van schulden die oplopen door rente- en incassokosten.

Opnieuw beginnen klinkt dan heel mooi. Maar niet als het gaat om in het traject van schuldhulpverlening te komen. Schuldhulpverlening is in Nederland lokaal geregeld, de gemeente is verantwoordelijk. Peter is noodgedwongen verhuisd uit de Grote Stad waar hij ingeschreven stond. En nu moet hij weer helemaal opnieuw beginnen. Dus opnieuw aanmelden, wachten, intake-gesprek, wachten, gegevens aanleveren en wachten. Opnieuw gaat in dit deel van het traject veel tijd van een ambtenaar en Peter zitten.